Mil­li fəl­sə­fə­nin elm ki­mi əsa­sı­nı qoy­muş­ alim

Strateji Elmi Tədqiqatlar Mərkəzi “Görkəmli alimlər” rubrikası çərçivəsində xalqımızın yetişdirdiyi alimlərimizin həyatı, elmi və təşkilati fəaliyyətini ictimaiyyətə təqdim edir.

Hü­sey­nov Hey­­dər Nə­cəf oğ­lu

Hü­sey­nov Hey­­dər Nə­cəf oğ­lu 3 ap­rel 1908-ci il­də İrə­van şə­hə­rin­də ana­dan ol­muş­dur. H.Hü­sey­nov 1927-1931-ci il­lər­də Azər­bay­can Pe­da­­qo­ji İns­ti­tu­tu­nun həm şərq­şü­nas­lıq, həm də pe­da­qo­ji fa­kül­­tə­­lə­ri­nin tə­lə­bə­si ol­muş, ərəb və fars dil­­lə­­ri­­nə mü­kəm­məl yi­yə­lən­miş­dir. 

O, 1939-cu il­­də Tiflis şə­hə­rin­də “Mir­­zə Fə­tə­li Axun­­do­­vun fəl­sə­fi gö­rüş­lə­ri” möv­zu­sun­da na­mi­zəd­lik dis­ser­ta­si­ya­sı­nı mü­da­fiə et­miş­dir. 1944-cü il­də isə ona sə­mə­rə­li el­mi fəa­liy­yə­ti­nə gö­rə SSR Xalq Ko­mis­sar­la­rı So­ve­ti­nin Ya­nın­da Ümu­mit­ti­faq Ali Mək­təb Ko­mi­tə­si­nin Ali At­tes­ta­si­ya Ko­mis­si­ya­sı tə­rə­fin­dən dok­tor­luq dip­lo­mu ve­ril­miş­dir. Elə hə­min ili pro­­fes­sor el­mi adı­nı al­mış, 1945-ci il­də AMEA-nın hə­­­qi­­qi üz­vü se­çil­­miş­­dir.

H.Hü­sey­nov 1936-1940-cı il­lər­­də SSRİ Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı Azər­bay­can fi­­lia­lı­nın En­­­sik­lo­pe­di­ya və Lü­ğət­lər İns­ti­­tu­­tu­nun di­rek­­to­ru ol­muş­dur. H.Hü­sey­nov 1939-1945-ci il­lər­də SSRİ Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı Azər­­bay­can fi­­lia­lı səd­ri­nin müa­vi­ni, 1945-1950-ci il­lər­­də­ ­­­­Azərbaycan Elm­lər Aka­demi­yasının vit­­se-pre­zi­den­ti, ey­ni za­man­da ­­­­İctimai Elm­lər­ Böl­­mə­si­nin səd­ri ol­muş­­dur.

O, mark­sizm fəl­sə­fə­si­nə, onun ay­rı-ay­rı prob­lem­lə­ri­nin şər­hi və məş­hur nü­ma­yən­də­lə­ri­nə, dün­ya klas­sik­lə­ri­nə, Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı­na, mü­tə­fək­kir və fi­lo­sof­la­rın ir­si­nin araş­dı­rıl­ma­sı­na və s. həsr edil­miş bir çox  əsər­lə­rin mü­əl­li­fi­dir. Azər­bay­can fəl­sə­fə­sin­də ən bö­yük xid­mə­ti, ye­ni is­ti­qa­mə­tin – mil­lə­tin özü­nü­dər­ki­nə xid­mət edən, xalq­da öz şan­lı ta­ri­xi üçün mil­li qü­rur, və­tən­pər­vər­lik duy­ğu­la­rı oya­dan bir sı­ra əsər­lə­ri, xü­su­si­lə so­nun­cu və şah əsə­ri he­sab edi­lən “Azər­bay­can­da XIX əsr ic­ti­mai və fəl­sə­fi fi­kir ta­ri­xin­dən” ki­ta­bı ilə mil­li fəl­sə­fə­nin, və­tən fəl­sə­fə­si­nin bir elm ki­mi əsa­sı­nı qoy­muş­dur.

H.Hü­sey­nov tarix və fəl­­sə­­­fə el­­mi­­nin in­ki­şa­fı­na bö­yük töh­fə­lər ver­­miş­dir. H.Hü­sey­nov Azər­­bay­­can ­tər­cü­mə­ mək­­tə­­bi­nin əsa­sı­nı qoy­muş, ilk “azər­­bay­­can­ca-rus­ca və rus­­ca-azər­bay­­can­­ca” ­lü­ğə­tin re­dak­tor­la­rın­­dan bi­ri ol­muş­dur.

H.Hü­sey­nov Bəh­mən­yar,­ Nizami­ Gən­cəvi, ­Füzuli, ­­­­Ab­basqulu ağa Ba­­kı­­xa­nov, Mirzə Ka­zım bəy,­ Mirzə Fə­tə­li Axun­­dov,­ Həsən bəy Zər­dabi ­haq­­qın­da ge­­niş təd­­qi­­qat iş­lə­ri apar­mış­dır.

Də­fə­lər­lə müx­tə­lif or­den və me­dal­lar­la təl­­­tif edi­lən H.Hü­sey­nov 4 cild­­lik “Rus­­­ca-azər­bay­can­ca lü­ğət”inə gö­rə Döv­lət Mü­­ka­fa­tı və iki də­fə “Sta­lin” mü­ka­­fa­tı lau­rea­tı ol­­muş­dur (1948, 1950).

Akademik Hey­dər Hü­sey­­nov 1950-ci il­də Ba­kı­ şəhərində və­fat et­mişdir.